Kiến Trúc & Âm Nhạc (Kiến trúc và đời sống)

 Kiến trúc và âm nhạc là hai loại hình nghệ thuật có mặt trong bảy môn nghệ thuật kinh điển và ra đời từ rất sớm trong lịch sử nhân loại. Tưởng chừng như rất khác nhau, nhưng kiến trúc và âm nhạc lại có những mối liên hệ, những điểm tương đồng.

Âm nhạc và kiến trúc, khác biệt và tương đồng

Đã có nhiều sự nhận định, so sánh về sự tương đồng giữa hai loại hình nghệ thuật âm nhạc và kiến trúc. Xét về phương diện lịch sử thì hai loại hình này ra đời từ rất sớm và tồn tại độc lập, không có mối quan hệ như những môn nghệ thuật trong cùng nhóm. Trong danh mục sáu môn nghệ thuật từ xa xưa, âm nhạc đứng trong nhóm thứ nhất – nhóm nghệ thuật động, gồm: nhạc – vũ – kịch (sân khấu). Kiến trúc đứng trong nhóm thứ hai – nhóm nghệ thuật tĩnh, gồm: hội hoạ – điêu khắc – kiến trúc. Sau này nhân loại bổ sung thêm điện ảnh (nghệ thuật thứ bảy, nhiếp ảnh (nghệ thuật thứ tám). Bản thân những sự phân định này chỉ là tương đối và có nhiều quan điểm khác nhau.

Nhóm nghệ thuật thứ nhất – nhóm động – là các môn nghệ thuật về thời gian (có tính phi vật thể), còn nhóm thứ hai – nhóm tĩnh – là các môn nghệ thuật về không gian (có tính vật thể). Tất cả những môn nghệ thuật này đã có rất nhiều thay đổi từ thuở sơ khai cho tới bây giờ, kiến trúc và âm nhạc cũng vậy. Kiến trúc hiện gần với công nghệ, khoa học kỹ thuật hơn, song không thể phủ nhận nó xuất phát từ một loại hình nghệ thuật và không bao giờ mất tính nghệ thuật trong đó. Mặc dù nằm trong hai nhóm khác nhau, nhưng kiến trúc và âm nhạc lại có những điểm tương đồng. Nhà quy hoạch, KTS Le Corbusier (1887 – 1965) – cây đại thụ của nền kiến trúc hiện đại thế giới đã nói: “Âm nhạc là sự sắp xếp những khoảng lặng, còn kiến trúc là sự sắp xếp những khoảng trống”. Ở Việt Nam, nhạc sĩ, KTS Hoàng Phúc Thắng (1951 – 2008) thì cho rằng: “Kiến trúc và âm nhạc là hai loại hình nghệ thuật có nhiều điểm tương đồng. Giữa những khoảng trống của kiến trúc ta có thể cảm nhận được nhịp điệu, giai điệu, tiết tấu; còn giữa những khoảng im lặng của âm nhạc ta có thể nhìn ra hình khối, đường nét, màu sắc”.

Và như vậy thì trong âm nhạc có không gian, trong kiến trúc có thời gian. Xét về tính logic chuyên môn, điều đó hoàn toàn đúng! Âm nhạc có thể “vẽ” nên không gian và kể những câu chuyện bằng âm thanh trong đó; và kiến trúc cũng diễn tả được thời gian bằng không gian của nó, cũng như mang những giá trị của thời gian khi tồn tại. Không cần là nhạc sĩ hay người được đào tạo âm nhạc chuyên sâu, người nghe với vốn văn hoá nhất định và sự nhạy cảm tâm hồn có thể thấy rất rõ những không gian trong tác phẩm âm nhạc.

 Kiến trúc và âm nhạc là hai loại hình nghệ thuật có mặt trong bảy môn nghệ thuật kinh điển và ra đời từ rất sớm trong lịch sử nhân loại. Tưởng chừng như rất khác nhau, nhưng kiến trúc và âm nhạc lại có những mối liên hệ, những điểm tương đồng .
Sáng tác kiến trúc là một công việc khó, nhưng sản phẩm kiến trúc lại cụ thể, có thể nhìn thấy, sờ thấy; còn âm nhạc thì trừu tượng hơn, chỉ có thể nghe và cảm nhận. Sáng tác kiến trúc có những dữ liệu cụ thể; đó là diện tích xây dựng, chiều cao công trình, yêu cầu công năng… còn dữ liệu cho sáng tác âm nhạc lại vô cùng mông lung. Tuy nhiên, trong lý thuyết sáng tác của cả hai lại có những thủ pháp nghệ thuật tương đồng như: cân bằng, tương phản, nhịp điệu, tiết tấu, nhấn nhá, cao trào… Kiến trúc phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt về quy chuẩn kỹ thuật xây dựng, luật pháp, định tính về văn hoá xã hội, định lượng về nhân trắc… còn âm nhạc phải tuân thủ về điệu thức, nhịp, giọng… Trong mỗi thể loại của công trình kiến trúc có những yêu cầu riêng về kết cấu, cấu tạo, công năng, thẩm mỹ…; còn trong mỗi thể loại tác phẩm âm nhạc cũng có yêu cầu cụ thể về cấu trúc, nội dung, nhạc khí… Cả hai đều có sự chuẩn mực và tính khoa học rất cao. Một công trình kiến trúc phải có đồ án thiết kế, rồi thi công mới trở thành kiến trúc đúng nghĩa; một tác phẩm âm nhạc được viết ra (trên giấy) cũng phải được trình tấu (dàn dựng khoa học, công phu) mới là tác phẩm âm nhạc hoàn thiện .

Đó là những điểm tương đồng mà phần nào lý giải cho sự quan tâm và đam mê, thậm chí dấn thân vào âm nhạc của nhiều kiến trúc sư.Điều đó cũng mang tới cho âm nhạc và kiến trúc trong bối cảnh hiện nay, tạo ra những "bản dao hưởng" tuyệt vời cho đời sống & đô thị.